مجموعه آشنایی ساده با دستگاه های موسیقی ایرانی_ همایون _افشین علوی

مجموعه آشنایی ساده با دستگاه های موسیقی ایرانی_ همایون _افشین علوی

بررسی دستگاه همایون

این مایه با توجه به درجات و تاکیدات گردش جملات حالتی از غم،دلتنگی و شکوه با خود دارد و عموما ساخته ها در این دستگاه چنین حسی را تداعی میکنند.

در ابتدا باید به این نکته توجه کرد که همایون در سده اخیر با تغییراتی جهت نزدیک شدن به گام مینور هارمونیک با همایونی که قدیم اجرا میشده و همچنان در اجرای ردیف میتوان آنرا اجرا کرد فرق کرده است.

دانگ ها و تاکیدات در همایون قدیم

بعنوان مثال همایون سل

ر-می کرون-فا-سل و در ادامه لا کرون-سی-دو-ر-می بمل-فا

در این همایون که بعنوان همایون سل میتوان نام برد گردشها از ر به سمت سل بوده و می کرون در درآمد بکار میرفته.البته نت موکد لا کرون است اما ایست و خاتمه نت سل!

دانگ ها و تاکیدات در همایون جدید

در اینجا همچنان تاکید روی لا کرون است و میتوان به آن همایون لا کرون گفت اما در محدوده درآمد می ربع پرده بالا رفته و به می بکار تبدیل شده و گردشها دیگر از ر نبوده بلکه از می بکار یا فا خواهد بود و نت خاتمه یا ایست هم فا!

فارغ از درآمد و نقش نتهای ذکر شده در ایست باقی حرکات و گوشه ها در همایون جدید و قدیم ندارد.

میتوان همایون قدیم را در 3 دانگ معرفی کرد

دانگ اول

ر-می کرون-فا-سل که شبیه به شور است

دانگ دوم

سل-لاکرون-سی-دو که شبیه به دانگ چهارگاه است

دانگ سوم

دو-ر-می بمل-فا که شبیه به دانگ بیات اصفهان است

گوشه ها:

درآمد:با توجه به توضیحات ابتدایی محدوده درآمد در همایون جدید و قدیم مشخص شد.

آنچه بیشتر به گوش میرسد با توجه به همایون جدید توالی نتهای می،فا،سل و لا کرون در درآمد است.گستردگی درآمد را تا درجات بالاتر هم میتوان ادامه داد اما در نظر داشته باشیم که نت می در ادامه یا در گوشه های بعد از درآمد بصورت بمل اجرا میشود.

چکاوک:

با حرکت بسمت درجه 4 از نت سل یا درجه 3 از نت لا کرون تاکید روی نت دو قرارمیگیرد.عموما در این گوشه جملات بین نت دو و سل قبل از آن در حرکت هستند.

بیداد:

این گوشه عموما از درجه 3 یعنی نت سی به سمت بالا حرکت میکند و تاکید آن روی درجه 5 یعنی نت ر است.در صورتی که تاکید به سمت ر و البته می بیشتر شود گوشه نی داوود شکل میگیرد که البته خیلی از بیداد مجزا نیست.

جامه دران:

با گردش روی دو درجه 5و6 حالت جامه دران که در آواز افشاری و بیات ترک و ابوعطا هم قابل اجرا اما در درجات دیگر بود ایجاد میشود.نشست این گوشه روی درجه 4 است.

اوج:

در صورتی که درجه 6 ربع پرده بالا رود حرکت از بیداد یعنی نت ر به سمت سل تسهیل شده و وارد اوج میشویم.اگر دقت کنیم متوجه میشویم که باز درجات ر-می کرون-فا-سل درجات شور و البته همان اوج را نشان میدهد که در ابوعطا و دشتی هم با آن برخورد داشتیم.پس میتوان در ادامه با رفتن روی درجات سل لاکرون سی بمل وارد شور شد!

نوروز ها:

البته این گوشه دارای ساختار متمایز کاربردی نیست اما حرکت از ر به سمت سل در این گوشه هم استفاده میشود ولی عموما لا در ادامه بمل اجرا شده و جملات برمیگردند.

شوشتری:

درمیان گوشه هایی که حالت خاص ملودیک دارند و عموما در ساختار مایه ها تاثیر مجزایی ایفا نمیکنند گاه گوشه هایی دارای شخصیت خاص گردش و ملودی هستند که با توجه به انتقال حس و کاربرد اجرایی جایگاه متمایزی پیدا میکنند.شوشتری به نوعی یکی از این گوشه هاست.دانگ و درجات آن چون چکاوک است اما جملات پایین رونده آن حالت مخصوص بخود را دارد.

کانال اختصاصی تار و سه تار

https://telegram.me/joinchat/Bm3sXjwGYEncEjVcMCp5AQ

مثنویِ همایون

آلمان

پانزدهمِ آوریلِ ۲۰۱۷

 http://s8.picofile.com/file/8292259176/masnaviye_homayoon_www_musiciranian4_blogfa_com.rar.html

موسیقی اصیل ایرانی آرام بخش دلها...